Kromun Tarihçesi
KROM
Krom, metalik cevherler arasında dayanıklılığı ve parlaklığı
ile çok sık tercih edilen bir elementtir. Krom ve demir alaşımı, önemli bir
hammaddedir.
Krom, metalik bir elementtir. Doğal bileşenlerden biridir. Kimya sanayisi, otomotiv, mutfak ve banyo metalleri, metalürjide, dayanıklı ve sert metal alaşımları başta olmak üzere birçok sektörde çok sık kullanılan krom, metalik görünüşü ve dayanıklılığı sebebiyle tercih edilir. Paslanmaz çeliğin yakın dostudur. Kromun demir ve nikel alaşımları çok büyük yapılarda ve önemli makine ve motor parçalarında kullanılır. Sert; ama kolay kırılan yapısı, parlak ve göze hitap eden görünüşü ile birçok sektörün el üstünde tuttuğu bu element hakkında merak ettiklerinizi makalemizde bulabilirsiniz.
KROMUN TARİHÇESİ
Krom, 1797 yılında Fransız kimyager Louis-Nicolas Vauquelin
tarafından keşfedilmiştir. Vauquelin, bir kurşun filizinin içinde kroma
rastlamıştır. Çok sert bir element olan krom, 1907 derecede eritilebilir, 2672
derecede kaynar. 118 element arasında 24. sırada yer alır. Simgesi ‘Cr’dir.
Atom ağırlığı 51,996 şeklindedir. Periyodik cetvelin IV-B grubunda yer alır.
Krom metalinin ekonomik olarak üretilebildiği tek mineral
‘kromit’tir. Bir demir krom oksit olan kromitin kimyasal formülü; “FeCr2O4”
şeklindedir. Kromit, kristalleri pek görülmeyen ağır bir mineraldir. Kromit
minerali ve krom yatakları ultrabazik kayaçlar içinde bulunur. Saf kromite
ender rastlanır. Krom cevherinin kimyasal bileşimi sanayideki kullanım alanını
belirler. Endüstrideki kullanım alanına göre fiziksel özellikleri ve kimyasal
bileşimi ile ilgili sınırlamalar mevcuttur. Ancak teknolojik gelişmeler bu
sınırları esnekleştirmektedir.
Aşınmaya ve ısıya dayanıklı, aşırı sert yapısı sebebiyle
endüstri ve sanayide vazgeçilmez bir elementtir. Kolay kırılır, çok iyi
cilalanabilir, paslanmaz özelliği vardır. Nemli havaya dayanıklıdır. Gümüş gri
ve mavimsi beyaz rengindedir. Adını da Yunanca renk anlamına gelen ‘chroma’
kelimesinden almaktadır.
Doğada saf krom bulunmaz, başka elementlerle bileşik
durumundadır. Bazı işlemlerin ardından saf krom elde edilerek toz veya sıvı
halde kullanılır. Bazı gıdalarda da krom bulunur. Örneğin; yumurta sarısı,
peynir, üzüm suyu, istiridye, maya, yer fıstığı gibi gıdalarda belli oranlarda
krom içerir. Kandaki şekerin hücrelere aktarılmasına yardımcı olur.
Öte yandan, gelişmiş teknolojiler kullanılarak krom alaşımlarında, alaşımın özelliğini bozmadan kullanılan krom miktarının azaltılması ve krom içeren malzeme ve ürünlerin geri dönüşüm yoluyla tekrar kullanılması gibi araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) çalışmaları yapılmaktadır.
HANGİ ALANLARDA KULLANILIR?
Krom, çok yönlü bir elementtir. Çelik, alyaj (demir
alaşımları), kimya ve refrakter (ateşe dayanıklı malzemeler) sanayilerinde
farklı oranlarda ve şekillerde kullanılmaktadır.
Metallere sertlik sağladığı için zırhlı araç yapımında
kullanılır. Nikel ile birlikte paslanmaz çeliklerde çok sık kullanılır. Deri
tabaklamada toz krom kullanılır ve deriye uzun süre dayanıklılık özelliği
kazandırır.
Krom, ayrıca; kaplama, metal cilalama, çimento, cam,
reaktörler, mermi, top, çeşitli silahlar ve mühimmatlar, gemi, otobüsler,
otobüs durakları, tren vagonları, sokak aydınlatma sistemleri, uçak, uzay
sanayisi, merdiven korkulukları ve parmaklıkları, otomotiv, motorlar,
motosikletler, bisikletler ve ağır sanayi gibi birçok sektörde alaşım halinde
veya saf olarak çeşitli işlemlerden geçirilerek kullanılmaktadır.
Örneğin; bazen bir lavaboda krom alaşımına rastlarız. Harley
Davidson motosikletlerin parlak motor kaplamalarında, bazen bir otomobilin
marka simgesinde, bazen kaşık ve çatallarda kromun izlerini görmek mümkün. Parlak
görünümü sebebiyle araçların tamponları, şeritleri, metal süsleri gibi dikkat
çekici parçalarda da kromun etkisi vardır.
Metal kaplama, seramik, organik sentetikler, boya maddeleri
ve boyalar, parlatıcı gereçler ve kimyasallar, katalistler, konserve yapma
ajanları, su işleme, sondaj çamuru gibi alanlarda da krom alaşım ve
kimyasallarının önemli bir yeri vardır. Krom alaşımlarının dayanıklılığı ve
ısıya direnci makine ve motor parçalarında da kullanılmasını zorunlu kılmıştır.
Küçük bir örnek verecek olursak; yarış arabalarının motorlarındaki
silindirlerin astarları kromla kaplanır.
Krom ve alaşımları, paslanmayı önleyici özelliği sebebiyle gemi ve uçak sanayisinde; boya hammaddesi, sodyum bikromat ve kromik asit olarak kimya endüstrisinde; yüksek performans alaşımlarında; ısıya ve elektriğe dirençli alaşımlarda; kromun süper alaşımları ise, yüksek ısıya dayanıklı ve verimi yüksek türbin motorlarında sıklıkla kullanılmaktadır.